Çinko Ne İşe Yarar?
Çinko, vücutta sayısız şekilde kullanılan hayati minerallerden biridir. Metabolizmadan sindirime, sinir fonksiyonlarından enzimlerin aktivitelerine kadar pek çok süreçte rol oynar. Bağışıklık sistemine ait hücrelerin işlevini yerine getirmesinde ve gelişiminde kritik öneme sahip olan çinko; DNA sentezi, protein üretimi, hücre büyümesi ve bölünmesi, cilt sağlığı, vücut gelişimi, tat ve koku duyularının sağlığı gibi süreçlere katkı sağlar. Yapılan araştırmalar çinkonun insan sağlığına pek çok faydası olduğunu gösterir. (1) Çinko faydaları genel olarak şu şekilde listelenebilir:
Bağışıklık Sistemini Destekler
Çinko, bağışıklık sistemine ait hücrelerin işlevi ve birbiri ile iletişimi için gerekli bir mineraldir. Bağışıklık sistemine ait bazı hücreleri uyarır ve oksidatif stresi azaltmaya yardımcı olur. Bazı çalışmalar, çinkonun soğuk algınlığına ait belirtileri %33’e kadar daha hızlı iyileşmesini sağladığını gösterirken bazıları enfeksiyon riskini azaltmaya destek olduğunu ortaya koyar. (1) Çinko eksikliği bulunan bireylerde zatürre ve diğer enfeksiyonlara yakalanma riski artmış olabilir. (5) Bu nedenlerle çinko, bağışıklık sisteminin normal fonksiyonlarına katkı sağlar.
Yara İyileşmesini Hızlandırmaya Yardım Eder
Çinko, bağışıklık sisteminde, vücudun inflamatuar yanıtında ve kolajen sentezine katkı sağlar. Bu nedenle bazı cilt yaralanmaları, ülser ve yanık tedavisinde etkilidir. Çinko eksikliği, yara iyileşmesini yavaşlatabilirken, çinko alımının artırılması iyileşme süresinin kısalmasını sağlayabilir. (1) Çinko eksikliği olması durumunda egzamaya benzer cilt değişimleri meydana gelebilir. (5)
Yaşa Bağlı Makula Dejenerasyonunu Yavaşlatabilir
Çinko, halk arasında sarı nokta hastalığı olarak da bilinen yaşa bağlı makula dejenerasyonunun ilerlemesinin önlenmesine ve yavaşlamasına katkı sağlayabilir. (5)
Akne Tedavisine Destek Olabilir
Yapılan araştırmalarda çinkonun iltihaplanmayı azalttığı görülür. Buna bağlamda çinko, P.acnes bakterisinin büyümesini de engeller. Ayrıca yağ bezi aktivitesini baskılayarak akne tedavisinde etkili olabilir.(1) Cilt yüzeyindeki hasarlı kolajen yapısının parçalanması için enzimlere yardımcı olabilir. Böylece yeni deri oluşumunu destekleyebilir. Ayrıca çinko; yanık, egzama, bası yarası, pişik gibi durumların oluşturduğu cilt sorunlarının tedavisine destek olabilir.(6) Tüm bunlara ek olarak antioksidan özelliklere sahiptir. Hücreleri, serbest radikallerin yol açtığı hasardan korumaya destek olabilir.(3)
Çinko Nasıl Kullanılır?
Çinko sağlıklı ve dengeli beslenme ile vücuda alınabilir. Gerekli durumlarda ise çinko takviyeleri kullanılabilir. Oral çinko takviyeleri, çinko seviyesi düşük olan bireylere fayda sağlayabilir. Soğuk algınlığı belirtileri ortaya çıktıktan hemen sonra alınan çinko, belirtilerin görülme süresini kısaltabilir. (7) Çinkonun su ile birlikte alınması önerilebilir. Ancak çinko, demir ve kalsiyum takviyeleri ile birlikte alınmamalıdır. (3) Bazı kremler ve burun spreyleri de çinko içerebilir. (4) Çinko içeren ürünün nasıl kullanılacağını hekiminize danışabilirsiniz.
Çinko İçeren Besinler
Çinko, normal sağlığın korunması için gerekli minerallerden biridir. Vücuttaki pek çok sürecin devamı için önemlidir. Sağlıklı beslenme, çinko alımı açısından çoğunlukla yeterlidir. Çocuklar, yaşlılar, gebeler ve emziren anneler çinko eksikliği bakımından risk altındadır. (9) Kısıtlı diyet uygulayanlar, anoreksik kişiler, Crohn ve/veya çölyak hastalığı olanlar ve alkoliklerde de çinko eksikliği olabilir. (3) Çinko eksikliği oluşmaması için çinko bakımından zengin gıdaların düzenli ve dengeli bir şekilde tüketilmesi gerekir. Pek çok hayvansal ve bitkisel gıda, çinko açısından zengindir. İstiridye, midye, ıstakoz ve yengeç gibi kabuklu deniz ürünleri; kuzu, sığır, tavuk ve hindi eti; somon, sardalya, pisi balığı gibi balık türleri, süt, yoğurt, yumurta, kabak çekirdeği, kaju, mantar, bezelye, kuşkonmaz, lahana, yulaf, pirinç, tam buğday ekmeği, beyaz ekmek, yaban mersini, çeri domates gibi besinler de zengin çinko kaynakları arasında bulunur. Baklagiller arasında ise mercimek, barbunya ve nohut, çinko içeren yiyecekler arasında sayılabilir. (1,4) Sıklıkla merak edilen “Çinko nelerde var?” sorusu bu şekilde yanıtlanabilir.
Günlük Çinko İhtiyacı Ne Kadar?
Türk Gıda Kodeksi’ne göre günlük çinko alım miktarı 10 mg’dir.(8) Bu değer, yaklaşık olarak 100 gr kavrulmuş kabak çekirdeğine denk gelir. (4) Ancak günlük çinko ihtiyacı, yaşa ve cinsiyete göre farklılaşabilir. Ayrıca gebelerde ve emziren annelerde de günlük çinko ihtiyacı farklılık gösterebilir. (3) Bu nedenle kan düzeyindeki çinko değerinizi ve çinko alımınızı artırıp artırmamanız gerektiğini öğrenmek için bir hekime başvurabilirsiniz.
Çinko Eksikliği Belirtileri Nelerdir?
Çinko eksikliği sağlıklı bireylerde nadiren ortaya çıkar. Ancak inflamatuar bağırsak hastalığı gibi bazı sindirim bozukluğu rahatsızlığı bulunanlarda çinko iyi emilemeyebilir. Ayrıca gastrointestinal cerrahi geçirenler, kronik karaciğer ya da böbrek hastalığı olanlar da risk altındadır. Gebelik ve emzirme dönemlerinde çinko ihtiyacı artar. Vejetaryen ve vegan beslenenler de çinko eksikliği açısından risk altındadır. Tüm bunlara ek olarak ishal, yanık, sepsis gibi sağlık sorunlarının varlığında da çinko ihtiyacında artış olabilir. Çinko eksikliği belirtileri arasında tat ya da koku kaybı, ishal, saç dökülmesi, iştahsızlık, depresif ruh hali, yara iyileşmesinde gecikme ve azalan bağışıklık fonksiyonları sayılabilir. (6)
Uyarı: Bu metin tüketicileri konu özelinde objektif bir şekilde bilgilendirme amaçlı yazılmıştır.
