Takviye Edici Gıda Nedir? Gıda Takviyesi Ne İşe Yarar?

Takviye Edici Gıda Nedir?

Beslenme biliminin en tartışmalı konularından biri olan “Takviye edici gıda nedir?” sorusu en basit şekilde normal beslenmeyi destekleyen konsantre bileşenlerdir şeklinde cevaplanabilir. Vitaminler, mineraller, esansiyel yağ asitleri, amino asitler, enzimler, lif, çeşitli bitki ve bitki özleri gibi besleyici ya da fizyolojik bir etkiye sahip bir bileşenin konsantresi olarak kabul edilir. Farklı bileşenlerin bir kombinasyonu ya da tek bir bileşenden oluşan gıda takviyesi çeşitleri; toz, tablet, kapsül, çiğneme tableti ya da içecek ve enerji çubukları gibi farklı formlara sahiptir. Her bir gıda takviyesi, kendine özgü dozlarda satışa sunulur. 

Folik asit, D vitamini, B12 vitamini, C vitamini, biotin, niasin, riboflavin takviye edici vitaminler arasında yer alır. Ayrıca demir, kalsiyum, selenyum gibi mineraller ile balık yağı, glukozamin, probiyotik ve antioksidan özelliğe sahip diğer bileşenler yaygın olarak kullanılan gıda takviyesi çeşitleridir. Hangi takviye edici gıda çeşidi olursa olsun tüm gıda takviyeleri normal beslenme programını desteklemek amaçlı kullanılır. Sağlıksız beslenme veya bazı emilim bozuklukları nedeniyle vücudun ihtiyaç duyduğu mikro besinleri yeterli miktarda alamamaktan kaynaklı sağlık problemlerinin önlenmesi ve tedavisine yardımcı olmayı hedefler. Takviye edici gıdalar, ilaç yerine geçmez ve herhangi bir tıbbi ürün yerine kullanılamaz. Farmakolojik, metabolik ya da immünolojik bir etkiye sahip olmadıkları için vücudun fizyolojik fonksiyonlarını değiştiremezler. Ayrıca tek başlarına hastalıkların tedavisi veya önlenmesinde kullanılmaları önerilmez.^{1 2} Takviye edici vitaminler, mineraller ve diğer gıda takviyesi çeşitlerinin günlük alınması gereken maksimum dozu ve hangi formda satışa sunulması gerektiği Tarım ve Orman Bakanlığı tarafından Türk Gıda Kodeksine göre belirlenir.³

Gıda Takviyesi Ne İşe Yarar?

Gıda takviyeleri, besinlerle alınan doğal vitamin, mineral ve diğer besin bileşenlerinin yerini alamaz. Ancak bu besin bileşenlerinin vücuda alınamadığı ya da vücut tarafından kullanılamadığı durumlarda sağlık üzerinde faydalı etkiler sağlayabilir. Takviye edici gıda faydaları şunlardır:

Bağışıklık Sisteminin Normal Fonksiyonlarını Yerine Getirmesine Yardımcı Olabilir

Güçlü bir bağışıklık sistemi, vücudu hastalık yapıcı mikroorganizmalara karşı koruyarak enfeksiyonlara yakalanma riskini azaltır. Yeterli ve dengeli bir beslenme programına ek olarak bağışıklık sistemini destekleyen takviye edici vitaminler alınması, genel sağlık durumunun korunmasına yardımcı olabilir. Bağışıklık hücrelerinin gelişiminden önemli rol oynayan C vitamini, D vitamini gibi vitaminler ile çinko gibi mineraller ve güçlü antioksidan özellikleri ile ön plana çıkan kara mürver özü gibi gıda takviyesi çeşitleri kullanılabilir. Bağışıklık sistemini etkileyen biotin vitamini hakkında ayrıntılı bilgiler için “Biotin faydaları” yazımızı okuyabilirsiniz.

Yaşlı Yetişkinlerin Genel Sağlık Durumunun Korunmasını Destekleyebilir

Yaş ile birlikte, vücudun belirli vitamin ve minerallere olan ihtiyacında artış gözlenebilir. İştahın azalması ihtiyaç duyulan besin öğelerinin yetersiz alınmasına neden olabilir. Örneğin yaş arttıkça ciltteki kolajen dokusunda ve cildin güneş ışınlarından D vitamini emme yeteneğinde azalma gözlenir. Bu durumda doktor tarafından kemik sağlığının korunması ve normal bağışıklık sistemi fonksiyonları için D vitamini gıda takviyesi olarak kullanılması önerilebilir.

Kas Gelişimine Yardımcı olabilir

Kas gelişimi üzerinde gıda takviyesi faydaları olabilir. Vücut geliştirme sporuyla ilgilenenler kas gelişimi için ihtiyaç duydukları protein miktarını diyet ile karşılamakta zorluk çekebilir. Düzenli olarak ağırlık antrenmanı yapan bir sporcunun günlük olarak alması gereken protein miktarı kilogram başına 1.7 grama kadar çıkabilir. Bu miktarı karşıladığınızdan emin olmak için öğünlerde ya da öğün arası atıştırmalıklarda protein tozu kullanmanız gerekebilir. Aynı zamanda kas kütlesini, gücünü ve egzersiz performansını artırmak için kreatin ve dallı zincirli aminoasit takviyeleri alabilirsiniz.⁴

Besin Takviyeleri Hangi Durumlarda Kullanılır?

Bazı sağlık koşulları belirli bir vitaminin, mineralin ya da farklı bir besin bileşeninin yetersiz alınmasına neden olabilir. Bu durum bir süre sonra sağlık açısından riskli hale gelebilir ve takviye edici gıda kullanmanız gerekebilir. Takviye edici vitaminler ve gıda takviyesi kullanımı gerektiren durumlar şöyledir:

• Mide ve bağırsaklarda bazı vitamin ve minerallerin emilimini önleyen Çölyak hastalığı, ülseratif kolit ya da Crohn hastalığında vücudun kalsiyum, magnezyum, çinko, demir, B12 vitamini, folat ve D vitamini ihtiyacında artış söz konusudur. Aynı şekilde bariatrik cerrahi ya da bağırsakların bir kısmının alınmasını gerektiren ameliyatlarda da aynı vitamin ve minerallerin eksikliği yaşanabilir.
• Bazı ilaçlar da bazı vitamin ve mineral eksikliklerine yol açabilir. Örneğin kanser ilaçları folat eksikliğine ve bazı tansiyon ilaçları da çinko eksikliğine neden olabilir. Ayrıca diyabet tedavisi için kullanılan ilaçlar B12 emiliminde bozukluk yaratabilir. Bu ilaçları kullananlara doktor tarafından gıda takviyesi önerilebilir.
• Gebelik döneminde, fetüsün gelişimi ve değişen hormonlar nedeniyle anne adayının enerji ve besin öğeleri ihtiyacında belirgin bir artış söz konusudur. Hem annenin hem de bebeğin sağlığının korunması için folik asit, kalsiyum, demir, omega 3, B vitaminleri gibi gıda takviyesi çeşitleri kullanılabilir. Hangi takviyenin kullanılması gerektiği ve doz ayarlamaları doktor tarafından belirlenmelidir. Gebelik döneminde folik asidin etkileri ile ilgili ayrıntılı bilgiler için “B9 vitamini faydaları” yazımızı okuyabilirsiniz.
• Vegan ya da vejetaryen diyeti benimseyen kişiler, beslenme programlarından hayvansal kaynaklı gıdaları çıkarır. Bu durum hem yetersiz protein tüketimine hem de çinko, demir, B12 ve D vitamini eksikliğine neden olur. Yetersiz beslenme sonucunda bağışık sistemi fonksiyonlarında bozukluklar, kalp damar hastalıklarına yakalanma riskinde artış, anemi ve kilo kaybı görülebilir. Vücut fonksiyonlarının normale dönebilmesi için vegan ve vejetaryen beslenenlere doktor kontrolünde takviye edici vitaminler ve gıda takviyesi önerilebilir. Vegan beslenmesinde önemli rol oynayan niasin hakkında daha detaylı bilgiler için “B2 vitamini faydaları” yazımızı okuyabilirsiniz.⁴

Takviye Edici Gıda Kullanımında Dikkat Edilmesi Gereken Detaylar

Takviye edici vitaminler, normal beslenme programına destek olma amacı güder ve kullanmaya başlamadan önce mutlaka konusunda uzman bir sağlık uzmanından görüş alınmalıdır. Gıda takviyesi çeşitlerini bilinçsiz kullanmak hem diğer vitamin, mineral ya da besin bileşenlerinin emilimini engelleyebilir hem de doz aşımı yaşanarak ciddi sağlık problemlerine yol açabilir. Takviye edici gıda kullanırken şunlara dikkat edilmelidir.

Doktorunuz gıda takviyesi almanızı önerir ise kullandığınız tüm ilaçlar ve diğer takviye edici gıdalar hakkında tam bir bilgi verin. Ne amaçla kullandığınız, ne sıklıkla aldığınız ve doz miktarlarını sağlık uzmanıyla doğru bir şekilde paylaşın.

Gıda takviyelerini doktor önerisi olmadan almayın. Doktorunuza önerdiği takviye edici gıdanın dozu, ne zaman ve ne kadar süre kullanılacağı hakkında aklınıza takılan tüm soruları sorun.

Gıda takviyesi farklı formlarda satışa sunulabilir. Her bir formun kendine özgü önerilen dozu, kimyasal yapısı ve vücutta çalışma prensibi olabilir. Hangi gıda takviyesi formunu kullanmanız gerektiğini öğrenmek için doktorunuza danışın.¹

Takviye Edici Gıdalar Kilo Aldırır mı?

Gıda takviyesi kullanımından sonra bazı kişiler kilo aldıkları ya da iştahlarının arttığına dair söylemlerde bulunabilir. Takviye edici gıdaların kullanım amacı belirli bir besin bileşeninin eksikliğini gidermek ya da bağışıklık sistemine destek olmaktır. Kullanılmaya başlandığında besin öğelerindeki eksiklik giderilebilir ve bağışıklık sistemi güçlenerek kişinin genel sağlık durumunda iyileşmeler gözlenebilir. Bu durum kişinin iştahında artışa ve ideal kilosuna ulaşmasına yardımcı olabilir. ⁵

Uyarı: Bu metin tüketicileri konu özelinde objektif bir şekilde bilgilendirme amaçlı yazılmıştır.