İyot Nedir? İyot Faydaları Nelerdir?

İyot Nedir?

İyot, vücut tarafından üretilmeyen temel bir minerallerden biridir. Bu nedenle yiyecekler ve/veya gıda takviyeleri ile dışarıdan alınması gerekir.⁽⁴⁾ Bazı gıdalarda doğal olarak bulunan iyot, hücreleri ve metabolik hızı sağlıklı tutmaya yardımcı olan tiroit hormonlarının yapılmasına yardımcı olur.⁽⁵⁾ Boyun bölgesindeki tiroit bezinin tiroksin hormonunu yapmasını destekler. Tiroksin ise bazı hücrelerin çalışma şeklini büyük oranda kontrol eder. Doğumdan önce, bebeklerde ve küçük çocuklarda önemli olan iyot minerali; beyin ve sinir sisteminin gelişimi, beş duyu, uyanıklık ve koordinasyon için gereklidir. Ayrıca normal büyüme için de gerekli olan bir elementtir. Sağlıklı bir diyet ile kişi, yeterince iyot alabilir.⁽⁶⁾ Peki iyot faydaları nelerdir?

İyot Faydaları Nelerdir?

Vücudun sağlıklı bir şekilde çalışması için iyoda ihtiyacı vardır ancak vücut iyot üretemez. Bu nedenle düzenli olarak beslenme yoluyla alınması gerekir. İyot faydaları açısından değerlendirildiğinde oldukça önemli olduğu söylenebilir. İyodun vücut için en önemli rolünün uygun tiroit fonksiyonunu sağlamak olduğu söylenebilir. İyot, tiroit hormonları olan tiroksin (T4) ve triiyodotironin (T3) üretimini düzenlemeye yardımcı olur. Yeterince iyot almak, düşük tiroit hormonu üretimini ve dolayısıyla hipotiroidizmi önlemek için önemlidir.⁽⁷⁾

Gebelik döneminde anne adaylarının iyot ihtiyacı artar. Yapılan araştırmalar, gebelik sırasında yeterince iyot almayan annelerin bebeklerinin, hamilelik sırasında yeterince iyot alan annelerden doğan bebeklere göre daha düşük IQ oranlarına sahip olma olasılığının daha yüksek olduğunu gösterir. Gebelik dönemini takip eden emzirme sürecinde de iyot ihtiyacı yüksektir. Bebek, sağlıklı beyin gelişimini sağlamak için ihtiyacı olan iyodu anne sütünden alır. Yeterince iyot almayan çocukların, zihinsel engelli olma riski olduğu unutulmamalıdır.⁽⁷⁾ İyot vücuda faydaları açısından bu şekilde değerlendirilebilir.

İyot Hangi Besinlerde Bulunur?

İyot, toprakta ve denizlerde bulunur. Gıdalarda doğal olarak bulunan iyot miktarı da bu nedenle farklılık gösterebilir. Ancak İyot içeren besinler esas olarak, hayvansal protein kaynaklarında, deniz sebzelerinde bulunur. İyotlu tuzlar, iyi bir iyot kaynağı olabilir. Az miktarda ekmek, süt ve tahıllarda da iyot bulunur. “İyot nelerde var?” sorusu şu şekilde de yanıtlanabilir:

• Bazı deniz yosunu türleri,
• Morina balığı, konserve ton balığı gibi bazı balık türleri,
• İstiridye ve karides gibi bazı kabuklu deniz ürünleri,
• İyotlu olarak etiketlenmiş sofra tuzları,
• Sığır karaciğeri,
• Tavuk,
• Yumurta,
• Bazı bebek mamaları.⁽⁴⁾

Günlük İyot İhtiyacı Ne Kadardır?

Günlük iyot ihtiyacı yaşa, cinsiyete ve gebelik varlığına göre farklılık gösterebilir. Ancak 7-11 ay arası bebeklerde 70 mcg günlük olarak iyot ihtiyacı bulunduğu söylenebilir. T.C Sağlık Bakanlığı tarafından hazırlanan Türkiye Beslenme Rehberine göre:

• 1-10 yaş aralığındakilerde 90 mcg,
• 11-14 yaş aralığındakilerde 120 mcg,
• 15-17 yaş aralığındakilerde 130 mcg,
• 18-70 yaş aralığındakilerde 150 mcg günlük olarak alınması önerilir. Hamile ve emziren kadınlarda ise günlük iyot miktarı 200- 250 mcg aralığındadır.⁽⁸⁾

Sofra tuzunun yaklaşık %40’ı sodyumdan oluşur. Aşırı sodyum tüketimi, kardiyovasküler hastalıklar, böbrek hastalıkları, hipertansiyon, inme, osteoporoz ve bazı kanser türlerine ait risklerin artmasına yol açabilir. Bu nedenle günlük tuz tüketiminin 5 gramı aşmaması önerilir ve tuzun iyotlu olduğundan emin olunmalıdır.⁽⁸⁾

İyot Eksikliği Belirtileri Nelerdir?

İyot eksikliği, büyüme ve gelişme üzerinde birçok olumsuz etki etki yaratabilir. Hamilelik ve erken bebeklik döneminde meydana gelen iyot eksikliği, geri dönüşü olmayan etkilere neden olabilir. Öyle ki iyot eksikliği dünya çapında önlenebilir zihinsel geriliğinin en yaygın nedenidir. Guatr, genellikle iyot eksikliğinin en erken belirtisi olarak kabul edilir. Kişinin günlük iyot alımı yaklaşık 10-20 mcg/gün seviyesinin altına düşerse hipotiroidizm meydana gelebilir. Bu düzeyde bir eksiklik, anne karnındaki bebekte nörogelişimsel eksikliklere ve büyüme geriliğine yol açabilir. Ayrıca gebelik, düşük ve ölü doğum ile sonlanabilir.⁽²⁾

İyot eksikliğine bağlı olarak meydana gelen belirtilerin bazıları şu şekilde sıralanabilir:

• Tiroit bezinin şişmesi,
• Boyunda görünür bir yumru varlığı,
• Yorgunluk, halsizlik,
• Kilo almak,
• Saç dökülmesi,
• Cilt kuruluğu,
• Öğrenme güçlüğü,
• Hafıza sorunları.

Bebeklerde ise şişmiş yüz, kabızlık, zayıf kas tonusu ve normalden sık uyumak gibi belirtiler meydana gelebilir.⁽⁹⁾

İyot Yüksekliği Belirtileri Nelerdir?

İyot faydaları açısından önemli bir mineraldir. İyot faydaları için sağlıklı ve dengeli bir beslenme programı takip edilmelidir. Normalden daha fazla iyot alımı, guatr, yüksek TSH seviyeleri ve hipotiroidizm de dahil olmak üzere iyot eksikliği ile benzer bazı belirtilere neden olabilir. Çünkü aşırı iyot alımı tiroit hormon sentezini engeller ve TSH stimülasyonunu arttır. Yapılan bazı araştırmalar; iyot yüksekliğinin tiroidite ve tiroid papiller kanserine neden olabileceğini gösterir.2 Birkaç gram gibi çok yüksek dozda iyot almak ise ağızda, boğazda ve midede yanmaya neden olabilir. Ayrıca ateş, karın ağrısı, mide bulantısı, kusma, ishal, zayıf nabız, ve koma gibi semptomlara yol açabilir.⁽³⁾

Not: Bu metin tüketicileri konu özelinde objektif bir şekilde bilgilendirme amaçlı yazılmıştır.